Download dit artikel als PDF 09 mei 2018

Kan feitelijk bestuurder veroordeeld worden in de onderzoekskosten van een enquêteprocedure?

Een enquêteprocedure wordt gevoerd bij de Ondernemingskamer (OK) om een onderzoek naar de gang van zaken bij en het beleid van een rechtspersoon mogelijk te maken. De OK kan op verzoek van aandeelhouders, maar ook op verzoek van de rechtspersoon zelf een dergelijk onderzoek gelasten. In de blog van 16 februari jl. heeft mijn kantoorgenoot mr. Anna Kitslaar al gemeld dat de OK in de zaak Leaderland had bepaald dat de onderzoekskosten van een enquêteprocedure (deels) kunnen worden verhaald op een feitelijk bestuurder. De vraag was echter in hoeverre de Hoge Raad dezelfde mening is toegedaan.

In de wet is bepaald dat de rechtspersoon de kosten van bovenstaand onderzoek betaalt. Op verzoek van de rechtspersoon kan de OK, naar kennisgeving van het verslag van het onderzoek, beslissen dat deze de kosten van het onderzoek geheel of gedeeltelijk kan verhalen op een bestuurder, een commissaris of een ander die in dienst van de rechtspersoon is. Dat kan de OK doen indien uit verslag blijkt dat deze persoon verantwoordelijk is voor een onjuist beleid of van de onbevredigende gang van zaken een verwijt kan worden gemaakt.

Zaak Leaderland
In de zaak Leaderland bestond het wanbeleid uit het leeghalen van de vennootschap. Tijdens de ontmanteling van een groep vennootschappen zijn zonder een voldoende en betrouwbare waardering vrijwel alle activa door de formeel bestuurder en feitelijk bestuurder verkocht. De feitelijk bestuurder gaf - als ware hij bestuurder - leiding aan de vennootschap en heeft zich vergaand bemoeid met de vennootschap. Daarnaast handelde de formeel bestuurder van de vennootschap naar de instructies van de feitelijk bestuurder.

De feitelijk bestuurder was het niet eens met het oordeel van de Ok en is daarom naar de Hoge Raad gestapt. Naar de mening van de feitelijk bestuurder ontbrak er een wettelijke basis om een feitelijk bestuurder aansprakelijk te houden voor onderzoekskosten. Alleen een formeel bestuurder, dus een bestuurder die door het daartoe bevoegde orgaan is benoemd, zou op grond van de wet in de kosten kunnen worden veroordeeld.

Hoge Raad
Voordat de Hoge Raad zijn oordeel velt brengt een advocaat-generaal eerst zijn advies aan de Hoge Raad uit. Een advocaat-generaal doet dat onafhankelijk van de Hoge Raad. De Hoge Raad is vrij om dat advies wel of niet op te volgen. Advocaat-generaal Wesseling-van Gent heeft de Hoge Raad geadviseerd om te oordelen dat de onderzoekskosten verhaald kunnen worden op iemand die feitelijk (mede) de leiding heeft in een rechtspersoon. Deze persoon hoeft niet persé als bestuurder benoemd te zijn door de aandeelhouders of door de Raad van Commissarissen bij een structuurvennootschap.

De Hoge Raad volgt dat advies omdat de wetsgeschiedenis geen bepalingen bevat waaruit blijkt dat de wetgever heeft beoogd om verhaal van onderzoekskosten uit te sluiten ten laste van personen die geen formele verantwoordelijkheid dragen. Volgens de Hoge Raad houdt dat wel in dat die persoon persoonlijk van de onjuistheid van dat beleid of de onbevredigende gang van zaken een verwijt kan worden gemaakt.

Conclusie
De OK kan een onderzoek bevelen naar het beleid en de gang van zaken bij een rechtspersoon. Op grond van de wet betaalt de rechtspersoon dergelijke onderzoekskosten. De rechtspersoon kan evenwel de OK verzoeken om die kosten geheel of gedeeltelijk te verhalen op degene die verantwoordelijk is voor het wanbeleid. Dat kan de statutair bestuurder zijn, een commissaris of een ander die in dienst van de rechtspersoon is. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat die kosten ook verhaald kunnen worden op een feitelijk bestuurder die geen formele verantwoordelijkheid draagt. Die dient wel een persoonlijk verwijt te kunnen worden gemaakt van de onjuistheid van dat beleid of de onbevredigende gang van zaken.


Wilt u meer weten over het enquêterecht? Neem dan contact op met Robbert Roeffen of met één van de collega's van de sectie corporate litigation.

Deze blog bevat algemene informatie en is met veel aandacht en zorgvuldigheid geschreven. Juridisch advies is echter altijd maatwerk. Wint u dus in een voorkomend geval altijd deskundig juridisch advies in. (Lees onze disclaimer).