Stel je voor, je wordt als ondernemer ingeschakeld om een boek te schrijven. Je bedenkt het verhaal en legt dit vast op papier. Vervolgens deel je de tekst met de uitgever en ontvang je in ruil daarvoor het afgesproken geldbedrag. Einde verhaal? Nee, want naast de overeengekomen geldelijke beloning heb je mogelijk ook nog bepaalde rechten op grond van het auteursrecht. In deze blog zet ik uiteen onder welke omstandigheden het auteursrecht aan de opdrachtgever, dan wel de opdrachtnemer toekomt.
Het auteursrecht
Het auteursrecht komt toe aan de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst. De Auteurswet bepaalt dat de maker als enige bevoegd is om het werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Hij kan anderen verbieden deze handelingen te verrichten. Voor het ontstaan van het auteursrecht is geen registratie nodig. Het auteursrecht ontstaat zodra de maker zijn werk op een manier heeft vastgelegd die voor derden zichtbaar is, zoals een zelfbedacht verhaal op papier. Het verhaal moet nieuw en oorspronkelijk zijn. Anders gezegd, het verhaal moet zelf bedacht zijn en niet zijn afgeleid van werken van anderen. Tot slot moet de maker creatieve keuzes hebben gemaakt om tot het verhaal te komen.
De maker
In het algemeen is de maker diegene die het werk feitelijk maakt, zoals de schrijver van een boek. Dat kan anders zijn wanneer het verhaal in opdracht van een ander is geschreven. Bijvoorbeeld in opdracht van de uitgever. Wanneer de uitgever de leiding en het toezicht heeft gehad bij de totstandkoming van het verhaal, wordt de uitgever juridisch gezien als maker van het werk beschouwd.
Vermoeden van makerschap
Heeft de opdrachtgever geen leiding en toezicht gehad bij het totstandkomingsproces? Dan is de opdrachtnemer de maker en rechthebbende van het auteursrecht. Opgelet: heeft de opdrachtgever het verhaal openbaar gemaakt zonder de naam van de opdrachtnemer te vermelden? Dan wordt de opdrachtgever verondersteld de maker te zijn en dus het auteursrecht te hebben. De opdrachtnemer kan dat vermoeden weerleggen, door te bewijzen dat hij de maker is van het werk. Denk bijvoorbeeld aan het overleggen van aantekeningen of oudere versies van het verhaal.
Afspreken wie de maker is
De wet bepaalt wie als maker wordt aangemerkt. Contractuele afspraken tussen partijen kunnen dat niet veranderen. Het in de opdrachtovereenkomst opnemen van de bepaling “het auteursrecht ontstaat bij de opdrachtgever” neemt niet weg dat het auteursrecht in het algemeen ontstaat bij de opdrachtnemer. Wel kunnen partijen besluiten het auteursrecht over te dragen.
Overdracht van het auteursrecht
Vanaf het moment dat het auteursrecht ontstaat, kan de maker zijn auteursrecht overdragen aan een ander. Dat is bijvoorbeeld het moment waarop de opdrachtnemer zijn verhaal (in concept) op papier heeft gezet. De maker kan vanaf dat moment zijn auteursrecht overdragen aan de opdrachtgever. De opdrachtgever mag het verhaal dan publiceren en in de gewenste oplage verkopen, terwijl de opdrachtnemer dat niet meer mag doen. Overdracht van het auteursrecht moet bij akte. Dat is een schriftelijk document, ondertekend door de maker en aanvaard door de verkrijger van het recht.
Overdracht via de opdrachtovereenkomst of de algemene voorwaarden?
Het auteursrecht kan rechtsgeldig worden overgedragen door in de opdrachtovereenkomst te bepalen “Opdrachtnemer draagt zijn auteursrechten ten aanzien van het verhaal over op de opdrachtgever”. Eenzelfde bepaling opnemen in de algemene voorwaarden leidt echter niet tot overdracht. Algemene voorwaarden worden namelijk in tegenstelling tot de opdrachtovereenkomst niet door de maker ondertekend. Opgelet: wanneer in de opdrachtovereenkomst staat vermeld “Opdrachtgever mag het werk openbaar maken en verveelvoudigen”, wordt slechts toestemming (een licentie) verleend. Het auteursrecht blijft dan bij de (natuurlijke) persoon bij wie het auteursrecht is ontstaan, de maker.
Conclusie
Het auteursrecht komt toe aan de maker. Dat is de opdrachtnemer die het werk feitelijk maakt, tenzij de opdrachtgever de leiding en het toezicht heeft gehad op de totstandkoming van het werk. Partijen kunnen niet rechtsgeldig in de opdrachtovereenkomst bepalen bij wie het auteursrecht ontstaat. Wel kunnen partijen in die opdrachtovereenkomst regelen dat de opdrachtnemer zijn auteursrecht overdraagt op de opdrachtgever door de volgende bepaling op te nemen: “Opdrachtnemer draagt zijn auteursrechten ten aanzien van het verhaal over op de opdrachtgever”. Ook kan de opdrachtnemer een licentie verlenen aan de opdrachtgever door in de opdrachtovereenkomst of de algemene voorwaarden de volgende bepaling op te nemen: “Opdrachtgever mag het werk openbaar maken en verveelvoudigen”. De opdrachtnemer blijft dan de rechthebbende van het auteursrecht.
Tips voor de opdrachtnemer
Tips voor de opdrachtgever
Advies
Ben je van plan een opdrachtovereenkomst te sluiten waarbij tijdens de uitvoering auteursrechten kunnen ontstaan? Of heb je andere vragen over dit onderwerp? Onze specialisten staan voor je klaar.
Juridisch advies is altijd maatwerk. Deze blog bevat algemene informatie. Hoewel het artikel met veel aandacht en zorgvuldigheid is geschreven, is het verstandig om in een voorkomend geval altijd deskundig juridisch advies in te winnen. (Lees onze disclaimer).
