IE (deel 8) Topografierecht

Deze blog is onderdeel van onze IE-blogreeks. Lees de andere blogs hier.

Chips, je vindt ze tegenwoordig overal. Van airfryers en robotstofzuigers tot fatbikes en zelfrijdende auto’s. Al sinds 1987 kunnen de makers van chips in Nederland aanspraak maken op bescherming van het chipontwerp.

Topografierecht, wat is dat?
Het topografierecht is een intellectueel eigendomsrecht. Dit recht beschermt het ontwerp (topografie) van de chip (halfgeleiderproduct). Een chip bestaat uit verschillende lagen halfgeleidend en isolerend materiaal. De specifieke samenstelling (het driedimensionale patroon) van zo’n chip kan in aanmerking komen voor bescherming.

Ontstaan
Het recht op topografie ontstaat automatisch zodra het driedimensionale patroon van de chip wordt gemaakt. Het patroon moet oorspronkelijk zijn: het ontwerp moet een eigen oorspronkelijk karakter hebben dat het resultaat is van de arbeid van de maker. Het kan om een geheel nieuw ontwerp gaan, maar ook om een originele combinatie van reeds bestaande ontwerpen. Ook mag het patroon niet algemeen bekend zijn in de halfgeleiderindustrie. Dit betekent dat het ontwerp niet voor de hand liggend mag zijn voor ontwerpers actief in de halfgeleiderindustrie.

Depot
Om een ontwerp daadwerkelijk te kunnen (blijven) exploiteren, dient het binnen twee jaar na de eerste exploitatie te worden geregistreerd. Gebeurt dat niet, dan vervalt het topografierecht. Het ontwerp kan ook worden geregistreerd wanneer het nog niet is geëxploiteerd.

Het exclusieve recht kan pas worden ingeroepen tegenover derden als het ontwerp is geregistreerd in het register van Octrooicentrum Nederland (onderdeel van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland).

Aan die inschrijving zijn kosten verbonden. Het Octrooicentrum toetst het depot niet inhoudelijk, maar uitsluitend aan de vormvereisten zoals vermelding van de NAW-gegevens van de aanvrager en indien van toepassing de datum van eerste exploitatie.

Zodra het ontwerp staat geregistreerd in het register, kan de aanvrager rekenen op een beschermingsduur van 10 jaar vanaf het einde van het kalenderjaar waarin de inschrijving is gedaan of vanaf het einde van het kalenderjaar waarin het ontwerp voor het eerst is geëxploiteerd, afhankelijk van welke datum eerder valt. De rechthebbende kan dan optreden tegen inbreuken die hebben plaatsgevonden na de datum waarop de topografie is gemaakt. Is de beschermingsduur van 10 jaar verlopen, dan kan deze niet worden verlengd.

Wanneer het ontwerp niet wordt geëxploiteerd, vervalt het recht 15 jaar na het einde van het kalenderjaar waarin de topografie is tot stand gebracht.

De maker
In beginsel is de maker van het ontwerp de rechthebbende van het topografierecht. Maakt een werknemer het ontwerp in dienstverband, dan is de werkgever de rechthebbende. In een opdrachtgeversrelatie is de opdrachtnemer in beginsel de rechthebbende. Bij overeenkomst kunnen andere afspraken worden gemaakt.

Maakt een rechtspersoon het ontwerp voor het eerst openbaar, dan wordt vermoed dat zij rechthebbende is van het topografierecht, totdat de feitelijke maker het tegendeel bewijst.

Ontwerpers die niet de nationaliteit hebben van een van de landen in de Europese Economische Ruimte (EER) - een EU-lidstaat of Liechtenstein, Noorwegen of IJsland - kunnen juridisch gezien geen maker zijn. Toch is er één mogelijkheid om aanspraak te kunnen maken op het topografierecht. Diegene die het ontwerp voor het eerst in de EER op de markt brengt verkrijgt bescherming, mits het ontwerp niet eerder elders in de wereld is geëxploiteerd én de exploitatie gebeurt met toestemming van de feitelijke maker.

Exclusief recht
De rechthebbende is exclusief bevoegd het ontwerp te gebruiken. Niemand anders mag het ontwerp zonder toestemming van de rechthebbende gebruiken. Uitzondering bestaat bijvoorbeeld voor gebruik in de privésfeer voor niet commerciële doeleinden of in het onderwijs. Onder het exclusieve ‘gebruik’ van het ontwerp wordt het volgende begrepen:

-          vervaardigen;

-          verveelvoudigen;

-          bewerken;

-          aanbieden;

-          in voorraad hebben; en

-          exploiteren.

Is een exemplaar van de chip, waarin het ontwerp is vastgelegd, door of met toestemming van de rechthebbende in de EER op de markt gebracht, dan zijn de rechten op dat specifieke exemplaar, zoals dat juridisch wordt genoemd, ‘uitgeput’. Oftewel, de rechthebbende kan zich niet meer verzetten tegen het gebruik van dat specifieke exemplaar door derden. De rechthebbende kan de verkoop van andere exemplaren die nog niet door of met toestemming van hemzelf op de markt zijn gebracht wel verbieden.

Inbreuk
Wordt de beschermde ontwerp zonder toestemming van de rechthebbende op de markt gebracht, dan kan de rechthebbende daartegen optreden. Hij kan het exemplaar waarin het ontwerp is vervat van de markt halen, verkochte exemplaren terugroepen, het exemplaar laten vernietigen en schadevergoeding vorderen. Ook kan hij materialen en werktuigen die zijn gebruikt bij het maken van het inbreukmakende exemplaar laten vernietigen.

Overdracht en licentie
De rechthebbende van het topografierecht kan derden mondeling of schriftelijk toestemming geven om het ontwerp te gebruiken (licentie). Het kan gaan om een exclusieve licentie voor alle exclusieve rechten, maar ook om een niet-exclusieve licentie die het soort gebruik of de locatie van het gebruik beperkt. Denk bijvoorbeeld aan een niet-exclusieve licentie voor de verkoop van de beschermde halfgeleiderproducten uitsluitend binnen Nederland.

Samenloop topografierecht met het auteursrecht en octrooirecht
Werken die door het topografierecht worden beschermd, kunnen niet tevens door het auteursrecht worden beschermd. Bescherming door zowel het topografierecht als het octrooirecht is daarentegen wel mogelijk.

Conclusie
Het topografierecht geeft de rechthebbende van een driedimensionaal ontwerp (topografie) van een halfgeleiderproduct (chip) het exclusieve recht om dit ontwerp te gebruiken door onder meer verveelvoudiging, bewerking en exploitatie. Het recht ontstaat automatisch bij het maken van het ontwerp, maar vervalt binnen twee jaar als het ontwerp niet is geregistreerd in het register van het Octrooibureau en kan pas daarna tegen derden worden ingeroepen. Na registratie is het recht 10 jaar geldig. Maken derden zonder toestemming gebruik van het ontwerp, dan kan de rechthebbende zich daartegen verzetten en de inbreukmakende exemplaren van de markt halen, terugroepen of vernietigen. Ook kan de rechthebbende de derde aansprakelijk stellen voor de schade die hij als gevolg van de inbreuk heeft geleden. Het staat de rechthebbende vrij om (niet-) exclusieve licenties te verlenen aan derden.

Wil je meer weten over het topografierecht? Ons team van IE/ICT & Privacyrecht staat voor je klaar.

Juridisch advies is altijd maatwerk. Deze blog bevat algemene informatie. Hoewel het artikel met veel aandacht en zorgvuldigheid is geschreven, is het verstandig om in een voorkomend geval altijd deskundig juridisch advies in te winnen. (Lees onze disclaimer).