Werknemer of zzp’er? Deliveroo revisited
De Nederlandse werknemer wordt in hoge mate beschermd. Een werkgever moet – om wat voorbeelden te noemen - loon doorbetalen bij ziekte en kan niet zomaar eenzijdig een arbeidsovereenkomst opzeggen (maar moet het UWV of de kantonrechter om “toestemming” vragen). Er is een minimumloonstelsel. De een vindt al dit een goede zaak, de ander juist niet. Wat er ook van zij, het dwingt de werkgever in een keurslijf.
Een van de redenen, zo niet de belangrijkste reden voor de vlucht die de platformeconomie heeft genomen, is om de werknemersbescherming te omzeilen en werkgever meer speelruimte te geven. De platformeconomie is het systeem waarbij bedrijven goederen (en diensten) via digitale platforms leveren en waarbij degene die de goederen feitelijk aflevert vaak opdrachtnemer\zzp’er\ondernemer is in plaats van werknemer. Dat is ook wat de platformdienst en – maar daarover bestaat discussie – de opdrachtnemer wenst.
Volgens velen staat de platformeconomie nog in de kinderschoenen, maar heeft deze nieuwe vorm van werken de potentie om de arbeidsmarkt snel te veranderen. De daadwerkelijke impact zal afhangen, zo meldt de ING na een recent marktonderzoek, van de technologische en juridische ruimte en de financiële prikkels die de platformbedrijven geboden wordt.
De platformeconomie is het strijdtoneel van een stille ideologische en juridische oorlog tussen de pleitbezorgers van, wat ik maar de verzorgingsstaat zal noemen, en die van de, wat ik maar de participatiesamenleving zal noemen.
De eerste groep staat een samenleving voor waarin de overheid in meer of mindere mate de verantwoordelijkheid neemt voor onder andere de arbeidsomstandigheden, werkgelegenheid en sociale zekerheid van haar burgers. Met een participatiesamenleving doel ik op een samenleving waarin de overheid ervan uitgaat dat iedereen zijn eigen boontjes kan doppen en waar alleen voor een hele kleine groep sociaal zwakkeren verzorgingsvoorzieningen worden getroffen.
Laten we Deliveroo als voorbeeld nemen om aan te geven hoe deze stille oorlog woedt. Deliveroo stelt dat degenen die voor haar werken (u kent ze wel: jongeren op een e-bike met een grote tas op de rug) vrijelijk kiezen voor een bestaan als opdrachtnemer/ondernemer in plaats van als werknemer. Deliveroo stelt dat haar bezorgers uit overtuiging zzp’er zijn. Ze willen geen baas en ze willen werken wanneer en zoveel als ze willen.
De Nederlandse rechter is – op aangeven van met name de FNV – kritisch over deze insteek van Deliveroo en vindt vooralsnog – en ik realiseer me dat ik het in hoge mate platsla – dat er feitelijk geen sprake is van ondernemerschap bij de bezorgers, maar dat er sprake is van onderbetaalde werknemers die door Deliveroo afgehouden worden van de hierboven besproken (kostbare) werknemersbescherming. De Engelse rechter heeft recent in tegenstelling tot de Nederlandse rechter geoordeeld dat de bezorgers van Deliveroo niet in loondienst zijn bij Deliveroo, maar dat ze beschouwd dienen en mogen worden als zelfstandig ondernemers. En zie hier de twee opvattingen en het juridische strijdtoneel.
De Nederlandse wetgever wil – net als de Europese en ook veel buitenlandse wetgevers – vrede, dat wil zeggen duidelijkheid over de status van werkenden waarbij enerzijds werknemers beschermd moeten worden maar anderzijds werkenden die vrijwillig kiezen voor het ondernemerschap daartoe de ruimte moeten krijgen. De praktijk zal gaan uitwijzen of deze balans onder de voortdurende economische druk op enig moment gevonden zal worden.
In een wetsvoorstel wat nu in Nederland ter tafel ligt spelen vragen een rol als: in hoeverre ben je als werkende vrij om te kiezen, te doen en laten wat je wil of word je tegen je wil tot “ondernemer” gebombardeerd door bijvoorbeeld een platformdienst? Doe je als zzp’er niet eigenlijk ook werk wat anderen in de organisatie als (beter betaalde en beschermde) werknemers doen? En, wat is het loon per uur dat je verdient? Kun je daar als zzp’er van rondkomen of krijg je feitelijk minder dan het minimumloon?
Het genoemde wetsvoorstel (Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden) heeft ter internetconsultatie voorgelegen. De bedoeling is nu dat de wet bij de Tweede Kamer zal worden ingediend. Ook bij de Europese wetgever staat wetgeving op stapel om vrede te brengen tussen de verzorgingsstatelijke en de participatiesamenlevers. Ik ben heel benieuwd hoe het slagveld erbij ligt als de vrede is getekend en de rook is opgetrokken. We zullen zien. We houden u op de hoogte.
Juridisch advies is altijd maatwerk. Deze blog bevat algemene informatie. Hoewel het artikel met veel aandacht en zorgvuldigheid is geschreven, is het verstandig om in een voorkomend geval altijd deskundig juridisch advies in te winnen. (Lees onze disclaimer).
