Deze blog is onderdeel van onze IE-blogreeks. Lees de andere blogs hier.
Gedichten, muziek, foto’s, video’s, grafische vormgeving, schilderijen en computerprogramma’s, het zijn allemaal werken van letterkunde, wetenschap of kunst. Die werken kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. Het auteursrecht is het exclusieve recht van de rechthebbende om dat werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Vaak, maar niet altijd is dat de maker van het werk. Dat is de persoon die het werk creëert. Iedereen kan een maker zijn.
Ontstaan auteursrecht
Een auteursrecht ontstaat automatisch zodra iemand een werk maakt. Aanvraag of inschrijving van dit recht in een register is dus niet nodig. Wel moet het werk aan twee voorwaarden voldoen.
Ten eerste moet duidelijk zijn wat er precies wordt beschermd. Smaken en geuren kunnen bijvoorbeeld niet worden beschermd, omdat iedereen anders proeft en ruikt. Ook een idee kan niet worden beschermd, omdat zo’n idee in iemands hoofd zit en niet door iemand anders kan worden waargenomen. De maker doet er daarom goed aan het idee uit te werken tot iets dat anderen wel kunnen waarnemen, pas dan komt het voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking.
Heb je bijvoorbeeld een nieuw televisieprogramma bedacht? Werk dan uit wat dat programma inhoudt (het ‘format’). Pas dan ontstaat het auteursrecht, ongeacht of je het deelt met andere mensen. Ook als dat document in de bureaulade blijft liggen, is er een auteursrecht. Overigens hoeft de uitwerking niet iets tastbaars te zijn. Ook een voordracht of een niet-geregistreerde choreografie kan auteursrechtelijk worden beschermd. Het auteursrecht beschermt namelijk de geestelijke creatie (de choreografie) en niet de vorm waarin het is vastgelegd (zoals de uitvoering van de choreografie).
Het werk mag niet van iemand anders zijn overgenomen, maar moet door de maker zelf zijn bedacht en gemaakt. Inspiratie halen uit de werken van anderen mag wel. Het gaat er vooral om dat het werk een eigen oorspronkelijk karakter heeft en de persoonlijke stempel van de maker draagt. Dat betekent concreet dat de maker zelf creatieve keuzes moet hebben gemaakt tijdens het creatieproces. In de praktijk zien we dat een creatie snel als werk wordt aangemerkt. Zolang de creatie niet te alledaags of onbenullig is, zit het goed.
Technische ideeën worden niet door het auteursrecht beschermd, maar door het octrooirecht. Als een werk naast technische elementen ook creatieve elementen bevat, worden die creatieve elementen wel beschermd door het auteursrecht. Een product kan tegelijk auteursrechtelijk en octrooirechtelijk beschermd zijn.
Maker
Het auteursrecht ontstaat bij de maker, maar niet altijd is de feitelijke maker ook de rechthebbende van het auteursrecht. Als een werknemer in het kader van zijn functie een werk heeft gemaakt is de werkgever volgens de wet de maker en rechthebbende, tenzij er andere afspraken zijn gemaakt in bijvoorbeeld de arbeidsovereenkomst. Een ander voorbeeld is het maken van een werk onder leiding en toezicht van iemand anders, dan is diegene die de leiding en het toezicht heeft gehad de rechthebbende.
Staat de naam van een rechts(persoon) vermeld op een werk dat openbaar wordt gemaakt, dan wordt die (rechts)persoon vermoed de maker en de rechthebbende van het werk zijn. De feitelijke maker kan daar bezwaar tegen maken, maar moet dan wel kunnen aantonen dat hij het werk heeft gemaakt. Dat kan in de praktijk lastig zijn. Leg je werkzaamheden daarom goed vast op papier. Ook een I-depot kan heel nuttig zijn, maar is niet verplicht.
In de praktijk komt het ook wel eens voor dat verschillende mensen samen hebben gewerkt om één werk te maken. In zo’n geval ontstaat er een gemeenschappelijk auteursrecht. Het gevolg is dat elke maker die exclusieve bevoegdheden alleen kan gebruiken als iedereen daar akkoord mee is.
Bevoegdheden
De rechthebbende van het auteursrecht is de enige die het werk kan exploiteren door het werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Wel kan hij andere personen toestemming geven (licentie) om bepaalde bevoegdheden te gebruiken.
De rechthebbende kan zijn werk op elke manier die hij wil ter beschikking stellen aan een bepaald publiek. Dat kan bijvoorbeeld door fysiek op te treden of het werk te presenteren tijdens een tentoonstelling. Ook kan de rechthebbende zijn werk op afstand delen, bijvoorbeeld via tv, radio of internet. Of het publiek betaalt is niet relevant.
Wanneer de rechthebbende zijn werk openbaar maakt (bijvoorbeeld door de verkoop van een cd) mag hij als enige die cd kopiëren en verkopen. Op die manier kan de rechthebbende dus zelf bepalen wat er met zijn werk gebeurt. Derden mogen een gekocht exemplaar wel doorverkopen, omdat dit specifieke exemplaar met toestemming van de rechthebbende op de markt is gebracht. Dat exemplaar is dan, zoals dat juridisch wordt genoemd, ‘uitgeput’. Dat betekent dat de rechthebbende zich niet meer op zijn auteursrecht kan beroepen.
Heb je een idee dat je wil laten beschermen? We geven je een aantal tips!
Heb je een idee dat je wil beschermen of hulp nodig bij het optreden tegen een derde die jouw idee gebruikt? Ons team van IE/ICT & Privacyrecht staat voor je klaar.
Juridisch advies is altijd maatwerk. Deze blog bevat algemene informatie. Hoewel het artikel met veel aandacht en zorgvuldigheid is geschreven, is het verstandig om in een voorkomend geval altijd deskundig juridisch advies in te winnen (lees onze disclaimer).
