Deze blog is onderdeel van onze IE-blogreeks. Lees de andere blogs hier.
Als we het hebben over de rechten van de maker van een werk wordt vaak gedacht aan het exclusieve openbaarmakings- en verveelvoudigingsrecht (het auteursrecht). Denk bijvoorbeeld aan het uitgeven van een muziekalbum, het exploiteren van een serious game of het bouwen van een woning op basis van een architectonisch ontwerp. Met het auteursrecht op zak, kan de maker zijn investeringen terugverdienen en zelfs winst maken. Wil je meer weten over deze exclusieve (exploitatie)rechten van de maker van een werk? Lees dan hier onze blog over het auteursrecht.
Persoonlijkheidsrechten
Bij het maken van een werk ontstaan er naast het auteursrecht ook persoonlijkheidsrechten. Deze rechten moeten worden gezien als een vorm van erkenning voor de arbeid van de maker. Persoonlijkheidsrechten zijn persoonsgebonden en kunnen daarom niet worden overgedragen aan anderen. De maker heeft onder meer het recht op de vermelding van zijn naam, ongeacht of de derde die het werk openbaar maakt het auteursrecht op het werk heeft of toestemming (licentie) heeft verkregen voor het openbaar mogen maken van het werk.
In beginsel is de persoon die het werk daadwerkelijk maakt diegene die het auteursrecht en ook de persoonlijkheidsrechten verkrijgt. Er zijn echter uitzonderingen, zoals het maken van een werk in dienstverband. In dat geval is niet de werknemer (de feitelijke maker), maar de werkgever (de fictieve maker) juridisch gezien de rechthebbende van het auteursrecht en de persoonlijkheidsrechten. De werkgever en werknemer kunnen echter andere afspraken maken in de arbeidsovereenkomst.
Door de persoonlijkheidsrechten heeft de maker invloed op de wijze waarop zijn werk openbaar wordt gemaakt. De maker kan zich bijvoorbeeld verzetten tegen het ontbreken van zijn naamsvermelding, een wijziging (zoals maat of kleur) aan zijn werk of in het ergste geval een misvorming, verminking of aantasting van het werk met als gevolg schade aan zijn eer of goede naam.
De persoonlijkheidsrechten bestaan zo lang als het auteursrecht bestaat. Dat is tot 70 jaar na het overlijden van de maker. De erfopvolger van de maker is dan diegene die zich kan verzetten tegen het ontbreken van de naamsvermelding van de maker of enige wijzing of misvorming, verminking of aantasting van het werk. Dat kan ook een stichting zijn die in het leven is geroepen om de goede eer of naam van de maker te bewaken.
Samenloop auteursrecht en persoonlijkheidsrechten
Stel, een derde verkoopt jouw game zonder daarbij jouw naam te vermelden, of misschien zelfs onder een andere naam, dan kun jij daartegen optreden. Enerzijds kun je aan deze derde een verkoopverbod opleggen, omdat jij op grond van het auteursrecht exclusief bevoegd bent jouw game te exploiteren. Anderzijds, kun je op grond van jouw persoonlijkheidsrechten de verkoop van de game zonder jouw naamsvermelding verbieden. Laatstgenoemde actie is bruikbaar wanneer je het auteursrecht hebt overgedragen of aan deze derde een licentie hebt verstrekt voor het exploiteren van het werk, maar die derde jouw naam niet vermeldt.
Afspraken tussen de auteursrechthebbende en de maker
Overdracht van het auteursrecht leidt niet automatisch tot overdracht van de persoonlijkheidsrechten. Sterker nog, persoonlijkheidsrechten kunnen niet zonder meer worden overgedragen. De reden daarvoor is dat persoonlijkheidsrechten persoonsgebonden zijn en dus uitsluitend toekomen aan de maker of bij overlijden diens erfopvolger.
Wel kunnen partijen afspreken dat de maker afstand doet van een deel van zijn persoonlijkheidsrechten. Het gaat dan om het recht van verzet tegen openbaarmaking zonder naamsvermelding of onder een andere naam of een wijziging in de aanduiding van de naam van de maker of het werk. Op grond van de auteurswet kan de maker geen afstand doen van zijn overige verzetsrechten. Een contractuele bepaling waarin partijen afspreken dat de maker zich niet kan verzetten tegen een wijziging anders dan de naamsvermelding, heeft juridisch geen werking. Hetzelfde geldt voor de afspraak dat de maker zich niet kan verzetten tegen een misvorming, verminking of andere aantasting van het werk.
Tot slot
In de praktijk blijven persoonlijkheidsrechten regelmatig onderbelicht. Zelfs als het auteursrecht op een werk volledig is overgedragen, heeft de maker nog gereedschappen om op te treden tegen een openbaarmaking van het werk zonder naamsvermelding, wijzigingen in het werk of een misvorming, verminking of andere aantasting van het werk. De maker, en bij overlijden diens erfopvolgers, kunnen tot 70 jaar na de dood van de maker invloed uitoefenen op de wijze waarop het werk openbaar wordt gemaakt.
Ben je van mening dat er inbreuk wordt gemaakt op jouw persoonlijkheidsrechten? Of ben je bezig met het overkopen van auteursrechten en wil je de persoonlijkheidsrechten van de maker zoveel mogelijk beperken? Ons team van IE/ICT & Privacyrecht denkt graag met je mee.
Juridisch advies is altijd maatwerk. Deze blog bevat algemene informatie. Hoewel het artikel met veel aandacht en zorgvuldigheid is geschreven, is het verstandig om in een voorkomend geval altijd deskundig juridisch advies in te winnen. (Lees onze disclaimer).
