Op 13 mei 2020 deed de rechtbank Gelderland een interessante uitspraak over de toepasbaarheid van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Zij veroordeelde namelijk een oma vanwege het ongeoorloofd plaatsen van foto’s van haar kleinkinderen op sociale media. Maar is dit wel terecht?
De zaak is aangespannen door een moeder die drie minderjarige kinderen (jonger dan 16 jaar) heeft. Eén van die kinderen heeft 7 jaar bij zijn oma gewoond. De oma en moeder hebben vanwege een ruzie echter al een jaar lang geen contact meer met elkaar. De oma heeft foto’s van haar kleinkinderen op haar Facebookpagina geplaatst, zonder toestemming van de moeder. Hier was de moeder het niet mee eens. Zij eist dat de oma de foto’s van sociale media verwijdert en in de toekomst geen foto’s van de kinderen meer op sociale media plaatst. Als grondslag voert ze de Auteurswet en de AVG aan. Gezien het een kort geding betreft, werd de zaak behandeld door een voorzieningenrechter.
Auteurswet
De voorzieningenrechter gaat op de Auteurswet nauwelijks in. Dit komt omdat niet is gebleken dat de moeder of de oma de maker van de foto’s is. De AVG wordt echter wel uitvoerig behandeld.
Toepasbaarheid van de AVG
In de AVG is bepaald dat deze niet van toepassing is op de verwerking van persoonsgegevens door een natuurlijk persoon bij de uitoefening van een zuiver persoonlijke of huishoudelijke activiteit. In de overwegingen bij de AVG wordt verduidelijkt dat daaronder het sociaal netwerken in de context van die activiteit kan vallen. De AVG is in dat geval wel van toepassing op het sociaal netwerk, maar niet op de natuurlijke persoon die het sociaal netwerk gebruikt.
Als met die wetenschap gekeken wordt naar de feiten en omstandigheden zoals die hierboven zijn beschreven, zou de AVG dus niet van toepassing zijn op het op sociale media plaatsen van foto’s van kleinkinderen door oma. Mijns inziens zou dit zelfs gezien kunnen worden als een schoolvoorbeeld van een verwerking die een zuivere persoonlijke of huishoudelijke activiteit betreft.
De voorzieningenrechter daarentegen, stelt dat onvoldoende is komen vast te staan hoe de oma haar sociale media accounts heeft ingesteld dan wel afgeschermd, waardoor niet gebleken is dat van een uitoefening van een zuiver persoonlijke of huishoudelijke activiteit sprake is. Oftewel, de AVG is volgens de voorzieningenrechter van toepassing op een oma die foto’s van haar kleinkinderen op sociale media zet.
Uitspraak
Nu de oma geen toestemming van de wettelijk vertegenwoordiger van de kleinkinderen heeft ontvangen, handelt zij in strijd met de AVG. De voorzieningenrechter veroordeelt de oma onder last van een dwangsom van € 50,- per dag tot het verwijderen van de foto’s. De voorzieningenrechter merkt nog op dat het emotionele belang van de oma niet tot een ander oordeel kan leiden.
De uitspraak van de voorzieningenrechter is juridisch echter niet houdbaar en zorgt ervoor dat het toepassingsbereik van de AVG te ver wordt opgerekt.
Analyse en gevolgen
Dat de voorzieningenrechter oordeelt dat niet is gebleken dat het gaat om de uitoefening van een zuiver persoonlijke of huishoudelijke activiteit, kan ik niet volgen. Het gaat immers om een oma die foto’s van haar kleinkinderen op haar eigen sociale media accounts zet. Dat het Facebookaccount van de oma niet goed is afgeschermd, doet niet af aan het feit dat er sprake is van een zuiver persoonlijke of huishoudelijke activiteit.
Waarom komt de voorzieningenrechter dan toch tot dat oordeel? De enige reden die ik daarvoor kan bedenken, is dat de voorzieningenrechter naar zijn doel redeneert. De voorzieningenrechter wilde dat de foto’s offline gehaald zouden worden en zag geen andere mogelijkheid dan het toepassen van de AVG. Er was volgens de voorzieningenrechter namelijk slechts een beroep gedaan op de Auteurswet en de AVG en de Auteurswet bood geen oplossing.
Privacyverklaring noodzakelijk?
Deze uitspraak brengt echter flinke gevolgen met zich mee die tot allerlei onvoorziene praktische problemen kan leiden. Moeten oma’s die foto’s van kleinkinderen op internet plaatsen nu eerst een privacyverklaring opstellen? Moet de oma die op Facebook zet dat haar diverse kleinkinderen verkouden zijn nu eerst een gegevensbeschermingseffectbeoordeling uitvoeren? Het betreft dan immers een bijzonder persoonsgegeven over een kwetsbare groep (kinderen). En kan de Autoriteit Persoonsgegevens handhavend opreden als de oma dat niet doet? Een geldboete van maximaal € 20.000.000 opleggen? Ik besef mij wel degelijk dat dit redelijk overdreven en enigszins gekscherende voorbeelden zijn, maar ze laten wel duidelijk zien dat de AVG niet bedoeld is voor verwerkingen in de privésfeer. De voorzieningenrechter is hier met haar uitspraak veel te ver gegaan in het oprekken van de toepasbaarheid van de AVG.
Mensenrechten
Het was verstandiger geweest als de voorzieningenrechter de veroordeling had gestoeld op (vage) mensenrechten, zoals het recht op privacy (bijv. artikel 8 EVRM en artikel 10 Grondwet). Als ik de uitspraak van de voorzieningenrechter lees, waren daar voldoende aanknopingspunten voor. Dan was de opmerking van de voorzieningenrechter over het emotionele belang van de oma ook logischer geweest, nu bij een beroep op dergelijke mensenrechten vaak een belangenafweging plaatsvindt. Bij toestemming als verwerkingsgrondslag onder de AVG is voor een dergelijke belangenafweging geen ruimte.
Al met al moge duidelijk zijn dat deze uitspraak absoluut geen schoonheidsprijs verdient. Laten we met zijn allen hopen dat dit een incident is en geen lijn is die verder in de rechtspraak gevolgd gaat worden.
De uitspraak van de voorzieningenrechter kunt u hier vinden.
Indien u meer wilt weten over dit onderwerp kunt u contact opnemen met Dewi Harkink of met één van onze advocaten uit de sectie IE, IT & Privacy.
Deze blog bevat algemene informatie en is met veel aandacht en zorgvuldigheid geschreven. Juridisch advies is echter altijd maatwerk. Wint u dus in een voorkomend geval altijd deskundig juridisch advies in. (Lees onze disclaimer).
