Download dit artikel als PDF 15 maart 2019

Kunnen gezondheidsclaims de populariteit van plantaardige eiwitten bevorderen?

Eiwitten zijn goed voor de mens: ze zijn zelfs essentieel voor een goede gezondheid. In eiwit zitten namelijk aminozuren waar het lichaam niet buiten kan. In veel gevallen blijken plantaardige eiwitten een goed (of wellicht beter) alternatief te zijn voor dierlijke eiwitten. Maar als je de consument wilt overtuigen om over te stappen van dierlijk eiwit naar plantaardig eiwit, zal hij overtuigd moeten worden van het voordeel ervan. De vraag is echter of  de consument over de streep kan worden getrokken met het argument dat plantaardige eiwitten gezonder zijn dan eiwitten van dierlijke afkomst? Mag deze stelling bijvoorbeeld op verpakkingen worden gebruikt? Als dat zou mogen, dan is dat natuurlijk goede reclame en zeker een stimulans voor de eiwittransitie.

Over voedingsmiddelen wordt allerlei soorten informatie aan de consument verstrekt. Verplichte informatie, zoals de ingrediëntendeclaratie en informatie over allergenen, maar ook veel informatie die niet verplicht op de verpakking behoeft te worden vermeld. Elke boodschap of aanduiding die niet verplicht is op grond van wetgeving en waarin wordt beweerd of de suggestie wordt gewekt dat een levensmiddel bepaalde eigenschappen heeft wordt als claim beschouwd. De (Europese) regels voor het gebruik van claims zijn streng: de consument mag niet onjuist of onvolledig worden ingelicht. 

Voedingsclaims en gezondheidsclaims
Er zijn verschillende categorieën claims. De belangrijkste zijn voedingsclaims en gezondheidsclaims. Een gezondheidsclaim is een claim die stelt, de indruk wekt of impliceert dat er een verband bestaat tussen een levensmiddel (of categorie van levensmiddelen of juist een bestanddeel) en de gezondheid. Gezondheidsclaims mogen alleen gebruikt worden als zij op een door de Europese Commissie (EC) vastgestelde lijst staan.

Een voedingsclaim is (kort gezegd) een claim die stelt, de indruk wekt of impliceert dat een levensmiddel bepaalde heilzame voedingseigenschappen heeft met betrekking tot de energetische waarde die het levert en/of de nutriënten of andere stoffen die het bevat. Voedingsclaims mogen alleen worden gebruikt als ze in de bijlage bij de Claimsverordening zijn genoemd.

Hoe zit het dan met eiwitten? Wat mag je claimen?
Eiwitten zijn, zoals gezegd, van levensbelang. Je mag echter niet zomaar alles op je verpakking zetten wat een relatie legt tussen eiwitten en een goede gezondheid. Voor eiwitten geldt dat op dit moment de volgende voedingsclaims zijn toegestaan:

De claim “bron van eiwitten” mag worden gebruikt als minimaal 12% van de energetische waarde van het levensmiddel wordt geleverd door eiwitten. Voor de claim “eiwitrijk” geldt zelfs een minimum van 20%. Bevat het levensmiddel minder eiwitten, dan mag er dus geen speciale vermelding van worden gemaakt, anders dan het gebruikelijke overzicht van voedingswaarden.

Hiermee is echter nog niets gezegd over eventuele verwijzingen naar het gezonde karakter van eiwitten. Daarvoor moeten we naar de door de EC vastgestelde lijst. In deze lijst is terug te vinden dat de volgende vermeldingen op de verpakking mogen worden gezet, mits die levensmiddelen ten minste voldoen aan de eisen om ook de claim “bron van eiwitten” te mogen dragen:
  >  Eiwitten dragen bij tot de instandhouding van normale botten
  >  Eiwitten dragen bij tot de groei van de spiermassa
  >  Eiwitten dragen bij tot de instandhouding van de spiermassa

De formulering die in de lijst is vermeld is commercieel niet erg aantrekkelijk. De Keuringsraad (die gezondheidsreclames beoordeelt) heeft in samenwerking met verschillende partijen een database ontwikkeld met diverse toegestane varianten. Deze is gepubliceerd op www.koagkag.nl. Zo mag de eerste claim ook worden vertaald in “goed voor het skelet!” en mag in plaats van de andere twee claims op de verpakking worden vermeld dat dit levensmiddel kan leiden tot meer spierkracht.

Voor het gebruik van dit soort claims gelden nog wel enkele aanvullende voorwaarden. Zo moet (in dit voorbeeld) in het levensmiddel een dusdanige concentratie eiwit zitten dat het gunstige effect kan worden bereikt bij consumptie van een normale hoeveelheid van het levensmiddel. Het moet niet zo zijn dat de consument vele tientallen kilo’s van een product moet eten om een positief effect op de spiermassa te verkrijgen. Ook moet het positieve effect dat wordt geclaimd voor de gemiddelde consument te begrijpen zijn.

Kunnen claims dus worden gebruikt om het gebruik van plantaardige eiwitten te bevorderen?
Ja, dat kan zeker. Bij innovatieve eiwitrijke producten (zoals de vleesvervangers waarvan er dagelijks nieuwe worden ontwikkeld) misstaan dergelijke claims zeer zeker niet. Daarnaast is het op dit moment niet bepaald gebruikelijk dat op verpakkingen van bijvoorbeeld vlees-, vis- en zuivelproducten (die ook veel eiwitten bevatten) voedings- en gezondheidsclaims zijn vermeld, ook al mogen ze formeel gebruikt worden. Met name op de verpakking van de gemiddelde biefstuk zie je nog geen claims terug. Ter bevordering van de overgang van dierlijke naar plantaardige eiwitten zouden de producenten van producten met plantaardige eiwitten van dit verschil gebruik van kunnen maken. Het luistert echter nauw, dus goed onderzoek en goed advies is steeds geboden.


Deze blog is speciaal geschreven voor de GrowCampus, de voedingsbodem voor nieuwe bedrijvigheid in de agrifood sector. Van Iersel Luchtman advocaten is trotse partner van de GrowCampus. Ons brancheteam Food staat bedrijven in de levensmiddelenindustrie bij op juridisch gebied, met kennis van èn ervaring met de branche. Mocht u meer informatie wensen, dan kunt u contact opnemen met Frank Smetsers.

Deze blog bevat algemene informatie en is met veel aandacht en zorgvuldigheid geschreven. Juridisch advies is echter altijd maatwerk. Wint u dus in een voorkomend geval altijd deskundig juridisch advies in. (Lees onze disclaimer).